Vận dụng Âm - Dương, Ngũ - Hành chữa bệnh doanh nghiệp

Nhà Thiên văn học lỗi lạc, GS. Trịnh Xuân Thuận (Đại Học Virginia, Hoa Kỳ) cho rằng vũ trụ của chúng ta là một vũ trụ sáng tạo nhờ sự bất đối xứng. Chúng ta có mặt trên đời này bởi vì sự đối xứng đã bị phá vỡ. Nền y học cổ xưa của người phương Đông, dựa trên lý thuyết Âm dương, Ngũ hành, đã khẳng định sức khỏe của con người dựa trên sự cân bằng động của hai mặt đối lập âm, dương trong cơ thể (trong - ngoài, trên - dưới, tả - hữu, khí - huyết, hàn - nhiệt, hư - thực…).

Chính do sự bất đối xứng của vũ trụ mà cơ thể con người, hay nói rộng ra là cơ thể doanh nghiệp, luôn trong trạng thái biến đổi dẫn đến mất quân bình và xảy ra bệnh tật, khuyết tật.

Tôi cho rằng một doanh nghiệp là một sự mô phỏng ở mức độ phức tạp hóa của một con người trên góc nhìn kinh tế - xã hội, vì cả hai đối tượng đều là hệ thống mở cân bằng động tương tác với môi trường cho nên ở đây thử hình dung cách chữa bệnh cho doanh nghiệp thông qua cách chữa bệnh của người xưa.

Đông y cho rằng, nguyên nhân gây bệnh thường do tình cảm chủ thể thái quá mà gây ra: mừng quá hại tâm, giận quá hại can, lo quá hại thận, nghĩ quá hại tỳ, thương quá tinh thần loạn, sợ quá cũng hại thận… Lại có những nguyên nhân do môi trường bên ngoài tác động vào, gọi là lục dâm: hàn, nhiệt, thử, thấp, táo, phong.

Từ đó làm cho tà khí xâm nhập, đè bẹp chính khí. Về phép chữa bệnh, Lãn Ông Lê Hữu Trác dạy rằng: “Chữa bệnh phải tìm đến căn bản, bệnh còn nhẹ thời phát dương ra tức là phát tán, bệnh đã nặng thời giảm bớt đi, bệnh đã yếu đi thời làm cho tà khí hết thời chính khí vững”.

Khi chữa bệnh phải chú ý vấn đề hàn - nhiệt, hư - thực để phân định chính xác và lựa chọn phương pháp bổ, tả cho đúng bằng cách vận dụng phù hợp các phương thuốc có tính ôn hoặc lương (mát), hoặc hàn (lạnh), hoặc cam ôn (ngọt mà ôn), hoặc dùng những vị tân nhiệt (cay mà nóng), hoặc vị cam lương (ngọt mà mát), hoặc vị khổ hàn (đắng mà lạnh).

Trong bài thuốc cũng phải tùy tình hình cơn bệnh mà chọn các vị quân, thần, tá, sứ mà gia giảm cho phù hợp. Quân là vị thuốc làm chủ. Thần là vị thuốc phụ tá. Tá là vị thuốc giúp sứ. Sứ là để dễ sử dụng.

Mặt khác cũng phải hiểu được quy luật tương sinh, tương khắc của ngũ hành ứng với lục phủ ngũ tạng để nhận ra được 5 loại tà khí: hư tà, thực tà, tặc tà, vi tà, chính tà. Thí dụ tạng tỳ là hành thổ bị tà khí truyền sang cho tạng phế thuộc hành kim (thổ sinh kim), như vậy bản thân tạng phế đang xem xét đã bị hư tà.

Ngược lại, kim sinh thủy, nhưng do tạng thận bị tà khí truyền ngược lại cho tạng phế (kim) làm phế bệnh, gọi là thực tà… Như vậy sẽ nhận thức rõ được nguồn gốc gây bệnh để chữa cho đúng.

Các doanh nghiệp trong thời kỳ khủng hoảng cũng giống như một cơ thể bị bệnh (nặng nhẹ còn tùy doanh nghiệp), nên cũng phải được chẩn trị để cứu chữa. Cần rà soát đầy đủ 5 yếu tố ngũ hành để xem căn bệnh nằm ở đâu? Chẳng hạn yếu tố sản xuất sản phẩm nằm ở trung tâm là hành thổ; sản xuất dư thừa tồn kho nhiều do hành kim (phân phối, marketing kém) sẽ làm suy nhược hành thủy (vốn liếng, tiền mặt).

Hoặc yếu tố nguyên vật liệu đầu vào tăng giá do lạm phát (hành mộc bị mất cân đối), cộng với yếu tố quản lý yếu kém làm lãng phí (hành hỏa) cũng sẽ tác động làm cho hành thổ bị hư tổn. Làm ra sản phẩm chất lượng xấu, giá thành cao, từ đó cũng ảnh hưởng đến việc tiêu thụ.

Khi lâm vào khủng hoảng, nếu doanh nghiệp không giữ được chính khí ắt sẽ bị tà khí xâm nhập bởi ảnh hưởng của môi trường biến động dữ dội của nền kinh tế, đồng thời bản thân trong nội bộ doanh nghiệp cũng sẽ phát sinh những lo, nghĩ, buồn, giận, oán ghét, chán nản làm ảnh hưởng đến tinh thần làm việc của nhân viên.

Cho nên, nếu tạo được sự thông hiểu, đoàn kết, củng cố được niềm tin, tạo được hy vọng qua những giải pháp, chiến lược kinh doanh đúng đắn và qua những chính sách nâng đỡ nhân lực đúng đắn cũng sẽ giúp củng cố chính khí, xua đuổi tà khí, tạo ra sức đề kháng cho doanh nghiệp.

Nếu doanh nghiệp quá mất cân đối, thua lỗ, cần đi sâu vào tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh nằm ở bộ phận nào, loại tà khí nào đang hoành hành để mạnh dạn chữa trị với phương thuốc nặng, nhẹ phù hợp, đôi khi phải dũng cảm giải phẫu cắt bỏ một vài bộ phận đã không còn cứu chữa được để tập trung nguồn lực cho các bộ phận nòng cốt.

Ảnh minh họa

Giải pháp tái cấu trúc doanh nghiệp mà nhiều người nhắc tới chính là một phương pháp chữa bệnh mang tính toàn diện cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, muốn việc chữa bệnh có hiệu quả cao mà không tốn kém, không quá mất thời gian, đặc biệt là không tổn hại nhiều nhân lực phải đi sâu phân tích hoạt động của từng bộ phận, từ đó chọn phương thuốc phù hợp, có gia giảm các vị quân, thần, tá, sứ cho đúng.

Có vị thuốc ôn hòa, nhưng khi cần thiết cũng phải dùng những vị cay, đắng để tiêu diệt nhanh nguồn gốc căn bệnh. Mặt khác, trong khi doanh nghiệp còn đang yếu, cũng phải biết tập trung nguồn lực đúng nơi, đúng lúc, tìm nguồn bồi bổ từ bên ngoài để hỗ trợ, từng bước nâng cao nội lực, đứng vững trên thương trường.

Do đó, bên cạnh việc rà soát, củng cố nội bộ doanh nghiệp, còn cần thiết vươn ra ngoài để tìm kiếm đối tác cả trong nước và quốc tế nhằm tạo ra những thay đổi chiến lược vừa cứu doanh nghiệp cấp thời, vừa tìm hướng phát triển mới một cách vững chắc và dài hạn.

Tuy nhiên, doanh nghiệp khác với cơ thể con người, nó có một mức độ phức tạp hơn nhiều. Triết gia Karl Popper (1902 - 1994) cho rằng, ngoài thế giới của các vật thể vật chất (gọi là thế giới 1), còn có thế giới của các trạng thái tinh thần (gọi là thế giới 2).

Nhưng chưa hết, bên trên ý thức của từng cá thể còn có cái gọi là ý thức cộng đồng (gọi là thế giới thứ 3). Các quy luật chi phối thế giới 3 không thể theo quy luật của thế giới 2 và không dẫn đến các quy luật của thế giới 1. Chúng có cấu trúc riêng, động lực riêng và độc lập với các quy luật chi phối hai thế giới vật chất và tinh thần.

Doanh nghiệp là một thực thể có cả ba thế giới đó, do vậy nó phải được thấu hiểu, không chỉ các quy luật vận hành thông thường, mà cả cách thức ý thức cộng đồng tạo thành, từ đó tạo ra động lực chung, ý chí chung, sức mạnh tinh thần chung để đạt mục tiêu chung.